२० महिन्यांच्या बाळासाठी अन्नपदार्थ – पर्याय, आहार तक्ता आणि पाककृती

जेव्हा तुमचे बाळ २० महिन्यांचे होते तेव्हा थोडे लहरी होते. तुम्ही जे अन्न बाळाला भरवाल ते बाळ खाईलच असे नाही. आधी बाळाला आवडत असलेला नाश्ता आता बाळ खाणार नाही. आता मुले वयाच्या अशा टप्प्यावर आहेत की त्यांच्या खाण्याच्या सवयी बदलतात. अशावेळी अगदी पटकन तयार करता येण्याजोग्या पाककृती हाताशी असल्यावर, आणि बाळ पटकन स्वीकारेल अशी आहाराची योजना सोबत असेल तर तुमचे आयुष्य सुकर आणि सोपे होईल.

२० महिन्यांच्या बाळाच्या आहाराच्या गरजा

तुमच्या बाळासाठी जेवणाचे विविध पर्याय एकत्रित मांडताना, हे लक्षात घेतले पाहिजे की काही पोषणमूल्ये बाळासाठी अतिशय गरजेची असतात आणि तुम्ही ती वगळू शकत नाही. २० महिन्यांच्या बाळासाठी काही पोषणाच्या गरजा दिल्या आहेत. तुमच्या बाळाला ही पोषणमूल्ये मिळत आहेत ह्याची खात्री करा.

१. कॅलरीज

कॅलरीजमुळे शरीराला ऊर्जा मिळते. ज्या आहारातून पोषण मिळते तसेच शरीरासाठी ऊर्जा मिळते अशा आहारातील फरक माहित असणे जरुरीचे असते. त्यामुळे वरील पॆकी दोन्ही गोष्टी आहारातून मिळण्यासाठी संतुलन आवश्यक आहे.

२. प्रथिने

प्रथिने ही शरीरासाठी ‘बिल्डिंग ब्लॉक्स ‘ असतात. आणि मुलांच्या वाढीच्या आणि विकासाच्या दिवसात शरीरासाठी अत्यावश्यक असतात. बाळाच्या आहारात पुरेश्या प्रथिनांचा समावेश आहे ह्याची खात्री करा.

३. कर्बोदके

कर्बोदकांमुळे मेंदू, स्नायू आणि मज्जासंस्थेस इंधन मिळते.

४. तंतुमय पदार्थ

तंतुमय पदार्थांमुळे पचन चांगले होते. बाळाच्या आहारात तंतुमय पदार्थांची खात्री करण्यासाठी प्रक्रिया केलेल्या अन्नपदार्थांऐवजी चौरस आहाराचा पर्याय निवडला पाहिजे. बऱ्याच वेळा कर्बोदकांनी समृद्ध अन्नपदार्थांमध्ये पुरेसे तंतुमय पदार्थ असतात.

५. सोडियम

बरेच डॉक्टर्स किंवा आहारतज्ञ बाळाच्या आहारातील सोडिअमच्या गरजेवर भर देत नाहीत. दररोज बाळाला फक्त १ ग्रॅम सोडिअमची गरज असते. ते कमी पडल्यास बाळाच्या मज्जासंस्थेच्या कार्यावर परिणाम होतो.

६. लोह

रक्ताचे कार्य सुरळीत चालावे म्हणून शरीरास लोहाची गरज असते. ज्या मुलांमध्ये लोहाची कमतरता भासते अशा मुलांमध्ये खाण्याच्या आवडीनिवडी खूप असतात. लोहाच्या पूरक गोळ्यांची कमतरता खूप कमी वेळा भासते. बऱ्याच वेळा ते व्हिटॅमिन सी समृद्ध आहारातून मिळते किंवा लोखंडाची भांडी वापरल्याने सुद्धा ते मिळते.

७. व्हिटॅमिन डी

ह्या वयाच्या मुलांना कॅल्शिअम शरीरात शोषण्यासाठी आणि हाडांची वाढ होण्यासाठी व्हिटॅमिन डी ची गरज असते. व्हिटॅमिन डी दुधातून मिळू शकते किंवा सूर्यप्रकाशात बसल्याने ते मिळते.

८. पाणी

पाण्यामुळे शरीराचे विविध कार्ये जसे की पचन, लाळेची निर्मिती आणि शरीराचे तापमान सुरळीत राखणे इत्यादी कार्ये नियंत्रित होतात. तुमच्या बाळाची सक्रियता आणि बाळाच्या शरीरातील पाणी ह्यांचे प्रमाण सारखेच असले पाहिजे. जरी तुमचे बाळ सारखे खेळत नसेल तरी योग्य प्रमाणात पाणी पिणे हे गरजेचे आहे.

तुमच्या बाळाला २० व्या महिन्यात किती अन्नपदार्थांची गरज असते?

बाळ जेंव्हा २ वर्षाचे होऊ लागते तेव्हा बाळ जास्त खेळकर होते. म्हणून, जरी बाळाची भूक कमी जास्त प्रमाणात तेव्हढीच राहिली तरी सुद्धा बाळाची कॅलरीची गरज दिवसाला १४०० कॅलरीज इतकी वाढू शकते.

१. फळे

आहारात फळांचा समावेश करताना विविध प्रकारची फळे असल्याने ते सोपे जाते. आंबे, किवी, वेगवेगळ्या प्रकारच्या बेरी, द्राक्षे, केळी तसेच सुकामेवा ह्यांचा बाळाच्या आहारात वेगवेगळ्या चवींचा आणि पोषणाचा समावेश करण्यात महत्वाचा सहभाग असतो.

२. अंडी

दररोज अंडे खाल्ल्यास ते तुमच्या बाळाच्या तब्बेतीसाठी चांगले असते. अंडे ब्रेड सोबत बाळाला आवश्यक पोषणमूल्ये मिळतील किंवा अंडी वेगवेगळ्या भाज्यांमध्ये घालून सुद्धा तुम्ही देऊ शकता.

३. दुग्धजन्य पदार्थ

दुधाव्यतिरिक्त चीझ, योगर्ट इत्यादींच्या समावेश तुमच्या बाळाच्या आहारात असलाच पाहिजे. लॅक्टोज इंटॉलरन्स असलेल्या मुलांमध्ये इतर पर्यायांचा विचार केला जाऊ शकतो.

४. चरबीयुक्त तेलं

नारळाचे तेल आणि ऍव्होकॅडो तेल ह्यांचे २० महिन्यांच्या बाळाच्या आहारात विशेष स्थान आहे. योग्य प्रमाणात घेतल्यास तुमच्या बाळाला चांगल्या चरबीचा पुरवठा होतो ज्यामुळे बाळाच्या शरीरात ऊर्जेचा साठा होतो.

५. भाज्या

हिरव्या पालेभाज्या तसेच मटार, कॉलीफ्लॉवर, ब्रोकोली ह्यासारख्या आणि इतर अनेक भाज्या ह्या तुमच्या बाळासाठी चांगल्या असतात. साध्या टोमॅटो सॉस आणि साल्सा मध्ये सुद्धा पोषणमूल्ये असतात

६. मांस

जेंव्हा तुमचे बाळ जवळजवळ २ वर्षांचे होते तुमची बाळास टर्की, मटण, बीफ ह्यांचेछोटे तुकडे भरवू शकता. तुम्ही अगदी सावकाश भरवत आहात ह्याची खात्री करा तसेच बाळाला ते नीट चावण्यास सुद्धा शिकवा.

७. शेंगा आणि सुकामेवा

सब्जा, जवस अशा बियांपासून मटार, मसूर, बीन्स आणि इतर शेंगा दिवसातून दोनदा बाळाला दिल्या पाहिजेत ज्यामुळे बाळाच्या पोषणमूल्यांमध्ये भर पडेल

८. हिरवी आणि लिबूवर्गीय फळे

भरपूर प्रमाणात पालेभाज्या आणि व्हिटॅमिन सी युक्त फळांमुळे मुलांच्या शरीराला लोह मिळते आणि ते परिणामकरीत्या शरीरात शोषले जाते. लाल मांसामुळेसुद्धा हा परिणाम साध्य होतो.

९. ब्रेड आणि ओटमील

ओटमील आणि गव्हाच्या ब्रेडचे मुलांच्या आहारात समावेश करण्याचे मुख्य कारण म्हणजे त्याद्वारे त्यांच्या शरीरास असलेले अन्नपदार्थ जातात. क्विनोवा सुद्धा १–२ वर्षे वयाच्या मुलांना खाण्यास सांगितले जाते.

१०. समुद्री अन्न

समुद्री खाद्याचा समावेश तुमच्या बाळाच्या आहारात करावा किंवा नाही हा निर्णय अवघड आहे कारण त्याचे काही चांगले फायदे आहेत परंतु आर्सेनिक किंवा पारा यांची विषबाधा होण्याचा धोका देखील आहे. तुम्ही काही विशिष्ट माश्यांची निवड केल्यास आणि मासे विश्वसनीय स्रोतांकडून मिळत असतील तर तुमच्या मुलांना त्यांचा भरपूर फायदा होऊ शकतो.

२० महिन्यांच्या बाळासाठी आहार तक्ता/आहाराची योजना

२० महिन्यांच्या बाळासाठी इथे आहार तक्ता दिला आहे ज्याच्या मदतीने तुम्हाला बाळाचे जेवण ठरवता येईल

२० महिन्यांच्या बाळासाठी आहाराची योजना – १ ला आठवडा

२० महिन्यांच्या बाळासाठी आहाराची योजना – २ रा आठवडा

२० महिन्यांच्या बाळासाठी आहाराची योजना – ३ रा आठवडा

महिन्यांच्या बाळासाठी आहाराची योजना – ४ था आठवडा

२० महिन्यांच्या बाळासाठी अन्नपदार्थांच्या पाककृती

तुमच्या २० महिन्यांच्या बाळाला काय भरवावे म्हणून तुम्ही संभ्रमात असाल तर खाली दिलेल्या पाककृती आपला मार्ग मोकळा करतील.

१. भोपळ्याचे पॅनकेक

भोपळ्याचे पॅनकेक्स तुम्ही करून फ्रिज मध्ये ठेऊ शकता. बाळासाठी चविष्ट आणि झटपट नाश्त्यासाठी ते उपयोगी होतील.

घटक

• व्हॅनिला इसेन्स
• भोपळ्याची प्युरी
• अंडी
• बटर
• दूध
• ब्राऊन शुगर
• जायफळ
• दालचिनी
• बेकिंग पावडर
• गव्हाचे पीठ

कृती

• पीठ, बेकिंग पावडर, दालचिनी पूड, जायफळ, मीठ आणि ब्राऊन शुगर एका मोठ्या भांड्यात मिक्स करा.
• दुसऱ्या एका भांड्यात दूध, बटर, प्युरी आणि वॅनिला इसेन्स घ्या आणि चांगले मिक्स करा.
• आता हे मिश्रण पहिल्या भांड्यात घालून चांगले मऊ होईपर्यंत फेटून घ्या आणि थोडावेळ तसेच राहू द्या.
• मध्यम आचेवर तव्यावर थोडे तूप घाला आणि तव्यावर बॅटर घालून पॅनकेक करा. दोन्ही बाजूने तांबूस होईपर्यंत भाजून घ्या आणि मध व मॅपल सिरप सोबत ते खायला द्या.

२. पनीर गहू बिस्किटे

नेहमीच तीच एकसारखी बिस्किटे खाऊन कंटाळा येऊ शकतो. त्यामुळे ही वेगळ्या प्रकारची बिस्किटे तुम्ही करून बघू शकता.

घटक

• मीठ
• कढी पत्ता
• ओवा
• कांदा
• बटर
• बेकिंग पावडर
• गव्हाचे पीठ
• पनीर, चुरा

कृती

• १७० डिग्रीला ओव्हन गरम करून घ्या आणि ट्रे ला तूप लावून घ्या
• कढीपत्ता, ओवा आणि कांदे एकत्र वाटून घ्या
• एका भांड्यात बटर घ्या आणि त्यामध्ये पनीर घाला. त्यामध्ये पीठ आणि इतर घटक घालून घट्ट होईपर्यंत चांगले मिक्स करा
• पीठ घेऊन पातळ पोळीसारखे लाटून घ्या आणि बिस्किटाच्या आकारात कापून घ्या. ओव्हन मध्ये २० मिनिटे ठेवा. आणि तांबूस झाल्यावर काढून घ्या. गार झाल्यावर हवाबंद ठेवा

३. व्हेज मँचुरियन

घरी तयार केलेले चायनीज अन्नपदार्थ तुमच्या मुलांसाठी खूप चांगले आहेत. ते आरोग्यपूर्ण तसेच चवदार सुद्धा असतात.

घटक

• कोर्नफ्लोर
• रिफाईंड फ्लोर
• काळे मिरे
• मीठ
• गाजर
• कोबी
• कॉलीफ्लॉवर
• व्हेजिटेबल स्टॉक
• केचप
• सोया सॉस

कृती

• सगळ्या भाज्या बारीक चिरून घ्या. पीठे घालून मिक्स करा. जास्तीचे पाणी घालू नका.
• पिठापासून छोटे गोळे तयार करा आणि पॅनमध्ये लालसर होईपर्यत तळून घ्या. जास्तीचे तेल शोषून घेण्यासाठी पेपर नॅपकिनचा वापर करा.
• एक भांडे घेऊन त्यामध्ये आले लसूण पेस्ट परतून घ्या. नंतर त्यामध्ये कांदा घालून तो चांगला परतून घ्या नंतर मसाले आणि सॉस घाला.
• व्हेजिटेबल स्टॉक घालून ते उकळू द्या. त्यामध्ये कोर्नफ्लोर पेस्ट घाला. त्यामध्ये तळलेले हलकेच सोडा.

४. गव्हाचा केक

तुमच्या बाळाला हा गव्हाचा केक द्या. तो फक्त चविष्ट नाही तर पोषक सुद्धा आहे.

घटक

• बेकिंग पावडर
• केळं
• सुकामेवा
• तूप
• गुळ
• दूध
• गव्हाचे पीठ

कृती

• पीठ तुपावर भाजून घ्या आणि ते थंड होऊ द्या
• गूळ आणि केळ्यासोबत पीठ मिक्सरमधून काढून घ्या आणि त्यामध्ये तळलेला सुकामेवा घाला
• कुकरच्या भांड्याला तूप लावून घ्या आणि त्यामध्ये वरील मिश्रण घाला. कुकरमध्ये थोडे पाणी घाला आणि मध्यम आचेवर कुकरची शिट्टी काढून शिजू द्या.
• केक खायला देण्याआधी थोडा थंड होऊ द्या

५. रव्याची खीर

जेवणासाठी रव्याची खीर म्हणजे तुम्हाला थोडे वेगळे वाटेल, परंतु हा पदार्थ पोटभरीचा असून बाळाला आवडतो.

घटक

• पाणी
• वेलची पूड
• तूप
• रवा, भाजलेला

कृती

• भांड्यात पाणी घालून ते उकळू द्या
• त्यामध्ये भाजलेला रवा घालून गाठी होऊ नयेत म्हणून ढवळत रहा
• थोडा वेळ शिजू द्या आणि त्यामध्ये थोडे तूप घालून चांगले मिक्स करा
• संपूर्णपणे शिजल्यावर गॅस बंद करा आणि त्यामध्ये वेलची पूड घाला

भरवण्यासाठी टिप्स

बाळासाठी जेवण तयार करताना आणि बाळाला भरवताना मनात खालील काही टिप्स ठेवा

• दररोज बाळाच्या आहारात भाज्यांचा समावेश होतो आहे ना ह्याची खात्री करा
• बाळाला आवडत नसेल तर , पानात वाढलेलं सगळं संपवलंच पाहिजे असा आग्रह धरू नका
• तसेच एखादा पदार्थ आवडला म्हणून खूप खाऊ देऊ नका
• जर बाळाने दुपारचे जेवण घेतले नाही तर संध्याकाळचा नाश्ता न्याय्य असला पाहिजे
• रात्रीच्या जेवणात आरामदायक रित्या खाता येईल अशा पदार्थांचा समावेश करा
• जर बाळाला एखादा पदार्थ आवडत नसेल तर तुम्ही तो खाऊन पहा
• तुमच्या बाळाला जेवणाच्या टेबलावर कुटुंबियांसोबत बसू द्या
• बाळाला नवीन पदार्थांची ओळख करून देताना ऍलर्जीवर लक्ष ठेवा
• बाळाला अन्नपदार्थ शक्यतोवर कुस्करून भरवा
• गोड पदार्थ मर्यादेपेक्षा जास्त प्रमाणात देऊ नका

जर तुम्ही उपलब्ध असलेल्या पदार्थ वापरून वेगवेगळे अन्नपदार्थ तयार केलेत तर २० महिन्यांच्या बाळाला चांगला नाश्ता तसेच जेवण देणे हे वाटते तितके अवघड नाही.

अस्वीकरण

1. प्रत्येक मूल हे वेगळे असते त्यामुळे तुमच्या विवेकबुद्धीनुसार ह्या आहाराच्या योजना वापरा. तुम्ही तुमच्या मुलाच्या आवडीनुसार/ गरजेनुसार ह्या आहार योजनांमध्ये बदल करू शकता
2. बाळाला जबरदस्तीने कधीच भरवू नका
3. फॉर्मुला तयार करताना बॉक्सवरील सूचना पाळा आणि त्याबरोबर दिलेला मापाचा चमचा वापरा
4. बाळाला घनपदार्थांची ओळख करून देताना सुरुवातील पाणीदार सूप करूंन द्यावे. जसजसे बाळाची वाढ होईल तसे बाळाची काळजी घेणाऱ्या व्यक्तीने किंवा आईने बाळाला गिळता येईल अशा पद्धतीने सूपचा घट्टपणा वाढवावा. खूप घट्ट अन्नपदार्थांमुळे बाळाचे पोट बिघडते किंवा जड होते, आणि खूप पातळ पदार्थांमुळे बाळ भुकेले राहू शकते
5. काही मुले काही दिवस कमी खातात ज्या मुळे काळजी करण्याचे काही कारण नाही. तथापि, जर बाळ सलग ३–४ दिवस कमी खात असेल तर तुमच्या डॉक्टरांची मार्गदर्शनासाठी भेट घ्या
6. दात येताना किंवा बाळाला बरे नसेल तर तो किंवा ती कमी खाऊ शकते. तुम्ही स्तनपान किंवा फॉर्मुला ह्या दिवसात वाढवू शकता. बाळ बरे झाल्यावर पुन्हा तुम्ही हे अन्नपदार्थ बाळाला देऊ शकता
7. बाळाला जुलाब होत असतील तर बाळाला भरवणे बंद करू नका
8. जर तुमचे मूल सुरुवातीला अन्नपदार्थ खात नसेल तर दालचिनी, जिरेपावडर, लिंबाचा रस, कढीपत्त्याची पाने वापरून तुम्ही अन्नपदार्थांची चव बदलू शकता
9. तुमच्या मुलाला सुकामेवा, ग्लूटेन किंवा अंड्यांची ऍलर्जी असेल तर बाळाला कुठलेही अन्नपदार्थ भरवण्याआधी तुमच्या डॉक्टरांशी कृपया संपर्क साधा